Doğal gazda Temmuz ayı için konut abonelerinin tarifesine yüzde 12, sanayi grubu tarifesine yüzde 20 ve elektrik üretim santrallerinin tarifesine de yüzde 20.2 zam yapıldı. Bu ay, önceki aylara göre zammın aşırı yüksek gelmesi dikkat çekti. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) internet sitesinde, Temmuz ayına ilişkin tarife tablosu yayımlandı. Buna göre, BOTAŞ'ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı, haziranda geçerli olan tarifeye göre yüzde 12 artışla 1000 metreküp doğal gaz için 1488 lira olurken, sanayi aboneleri için bu miktar yüzde 20 artışla 1783 lira 354 kuruşa yükseldi. Elektrik üretim santrallerinin kullandığı 1000 metreküp doğal gazın fiyatı ise yüzde 20.2 artarak 2060 lira oldu.
Önceki zamlar ne kadardı?
Doğal gazda fiyat tarifeleri aylık olarak hesaplanıyor. Dolayısıyla bu yıl doğal gaza 7. kez zam geldi. Buna göre 31 Mayıs'ta konut ve sanayi abone grupları için yüzde 1, elektrik üretim santrallerinin tarifesinde ise yüzde 5 artışa gidilmişti. 30 Nisan gecesi ise konut ve sanayi abone gruplarının tarifelerinde yüzde 1, elektrik üretim amaçlı santrallerin tarifesinde ise yüzde 12 artış yapılmıştı. 31 Ocak, 28 Şubat ve 31 Mart'ta ise tüm tarife gruplarına yüzde 1 oranında artış uygulanmıştı. 31 Aralık 2020'de de yine tüm tarife gruplarına yüzde 1 oranında artış uygulanmıştı. Yaptığımız hesaplamalara göre yılbaşından bu yana konutta tüketilen doğal gaza yüzde 18.9; sanayide tüketilene yüzde 27.38; elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza ise yüzde 47 zam geldi. Türkiye'de elektrik üretiminde ilk sırada yüzde 34 payla doğal gaz santralleri yer alıyor. Bunu yüzde 16.1 ile barajlı hidroelektrik santralleri ve yüzde 14.8 ile ithal kömür santralleri izliyor. Geri kalanı ise yerli kömür, güneş ve rüzgâr santrallerinden sağlanıyor. Son dönemde ithal kömür fiyatlarında da ciddi artış yaşandı.
Elektriğe de zam
Durum bu olunca Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun kararı uyarınca elektrik fiyatlarında 1 Temmuz'dan itibaren geçerli olmak üzere tüm abone gruplarına yüzde 15 zam yapıldı. Bu kapsamda, 1 Temmuz itibarıyla mesken aboneleri 100 kilovat/saat elektrik enerjisi için vergi ve fonlar dahil olmak üzere 91.56 lira ödeyecek. Böylece elektriğe bu yıl ikinci kez zam geldi. Maalesef bunun yüzde 35'ini KDV ve fonlar oluşturuyor. Aşırı sıcaklar nedeniyle elektrik kullanımının artması spot piyasada fiyat oynaklığını beraberinde getirdi. Spot piyasada bir megavatsaat (1000 kilovat/saat) elektriğin fiyatı 1 Temmuz için en yüksek 617 lira, en düşük 371 lira 34 kuruş olarak belirlendi.
Zam üstüne zam geliyor
Yabancı kaynaklara ve döviz cinsinden alım garantilerine büyük ölçüde bağlı olan elektrik fiyatları, makroekonomik gelişmelerden en olumsuz etkilenen kalemlerin başında geliyor. Elektrik maliyetlerinin belirlendiği elektrik borsası olan Gün Öncesi Piyasa'da 2016 yılının Temmuz ayında kilovat/saat birim için elektrik maliyet fiyatı 0.14 TL iken bu fiyat Mayıs 2021 için 0.36 TL oldu. Bir diğer taraftan Yenilenebilir Enerji Teşvik Mekanizması (YEKDEM) kapsamındaki elektrik santrallerine ödenen alım garantileri de elektrik maliyetlerine direkt olarak dâhil ediliyor. Ezici bir çoğunluğu Amerikan Doları üzerinden verilmiş olan bu alım garantileri için 2016 yılının Temmuz ayında her kilovat/saat elektrik 2.4 kuruş ödenirken, bu rakam 2021 yılının Nisan ayında 16 kuruş oldu. Tüm bunlar tüketici elektrik fiyatlarının artmasına yol açtı. 2016'dan bugüne kadar tüketiciyi etkileyen zamların toplamı iş yerlerinde yüzde 193.26, evlerde ise yüzde 122.38 oldu.
Bu zamlarla makineler dönmez!
Üyeleri arasında TÜSİAD gibi önemli derneklerin de yer aldığı Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), 1 Temmuz itibarıyla geçerli olmak üzere doğal gaz ve elektrik fiyatlarına yapılan zamlar ile ilgili bir basın açıklaması yaptı. Pandeminin etkisi ve yüksek faiz-enflasyon-kur sarmalı nedeniyle halihazırda ekonomik zorluklar yaşayan işletmelerin, enerji maliyetlerine yapılan zamlar ile birlikte makinelerini döndürmekte zorluk çekeceğinin ifade edildiği açıklamada, bu durumun Türkiye'nin küresel rekabet gücünü zayıflatacağına da dikkat çekildi.
Açıklamada, "İşletmelerimizin ayakta kalabilmek için can suyuna ihtiyaç duyduğu, kısa vadeli değil sürdürülebilir desteklerin beklendiği bu süreçte yapılan zamlar, sanayicilerimizin ve KOBİ'lerimizin maliyetlerini ciddi ölçüde artıracaktır. Bu durum da üretim ve yatırım iştahının kapanacağı, ihracat kaybının yaşanacağı, küresel rekabet gücümüzün azalacağı, cari açık ve enflasyonun olumsuz etkileneceği bir sürecin başlangıcı olacaktır" denildi.
